این نوع نخ ها از الیاف طبیعی پنبه تهیه می شوند و در انواع شانه شده و شانه نشده قابل مصرف می باشند .نخ های شانه شده مرحله ای از ریسندگی را بنام شانه کردن می گذرانند در این مرحله الیاف کوتاه و مواد اضافی بجامانده از مراحل قبلی از دسته الیاف خارج می شوندو الیاف حاصل بیشتر حالت موازی با یکدیگر را پیدا می کنند در این روش می توان نخ های ظریفی تهیه کرد که در دوختن پارچه های ظریف مورد استفاده قرار می گیرند در نخ های شانه نشده این مرحله کار وجود ندارد و بنابر این نخ های حاصل ضعیف تر و از یکنواختی کمتری برخوردار هستند .
بافندگی یا بافتنی گونهای از صنایع دستی است که با بافتن نخ و تبدیل آن به پارچه انجام میشود. در این گونه نخها بصورت حلقههایی در هم تنیده میشوند. بافتندگی هم از طریق دست و هم ماشینی انجام میشود و سبکها و مدلهای گوناگونی دارد. این تفاوت در گونه نخها و همچنین ضخامت میل بافندگی است.
انسان برای پوشاندن خود از شاخهٔ درختان، برگها و علوفه استفاده میکرد و با درگیر کردن آنها با یکدیگر موفق به ساخت اولیهٔ ساختمان اصلی منسوجات گردید. تحول فوق ادامه یافت تا اینکه الیاف حیوانی، مانند پشم، مو، ابریشم و الیاف گیاهی مثل کنف و پنبه به طور وسیع مورد استفاده قرار گرفت. با پیدایش الیاف مصنوعی، پارچههایی با ظرافت و ضخامتهای متفاوت و با انعطافپذیری بسیار بالا تهیه گردیده است.
این نخ ها در حقیقت طی مراحل شیمیایی از ماده شیمیایی سلولز تهیه می شوند و چون دارای ظاهری براق و یکنواخت مانند ابریشم طبیعی هستند در صنعت و تجارت بنام ابریشم مصنوعی و یا ویسکوزریون معروف هستند این نخ ها بصورت عمامه یا بوبین با تاب زیاد تهیه می شوند و برای انواع حاشیه دوزی و سایر موارد بسته به طرح از آنها استفاده می شود .
ابریشم مصنوعی همان پنبه جلا داده شده است و گاهی اوقات به معنی فیبر ساخته شده از رایون و یا ترکیبی از الیاف شیمیایی دیگر می گویند.
رنگرزی یا صبّاغی به فرایندی گفته میشود که در طی آن کالای نساجی مثل الیاف، نخ، پارچه یا پوشاک در محلولی که شامل مواد رنگزا و مواد شیمیایی میباشد، رنگآمیزی گردد و مولکولهای رنگ، با دوامی نسبی با مولکولهای کالای نساجی، پیوند محکمی برقرار نمایند. به عبارت دیگر رنگرزی مهارتیاست که طی آن ماده رنگزا در درجه حرارت هدایت شده و زمان مشخص، داخل الیاف یا کالای منسوج (بافته شده) نفوذ کرده و آن را رنگ میکند. در رنگرزی، ماده رنگزا به طور کلی، به همه مواد طبیعی یا شیمیایی که قابلیت رنگرزی الیاف یا منسوجات را دارند اطلاق میشود. رنگ کالای رنگرزی شده نباید به آسانی در اثر شستشو یا در برابر نور از بین برود. رنگرزی و چاپ دو روش رنگ کردن پارچه هستند که تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. رنگرزی سنتی و رنگرزی صنعتی دو روش متداول رنگرزی میباشند. کاربری رنگرزی سنتی با نوین شدن صنعت نساجی، رفته رفته کاهش پیدا کردهاست. از نقاشیهای روی دیوارههای مقبرههای مصر باستان چنین استنتاج میشود که از بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مصریها حصیرهای رنگی میساختهاند. رنگرزی در ایران سابقه کهنی دارد. کارگاه قالیبافی شاهان هخامنشی در شهر سارد و نوشتههایی درباره قالی ارغوانی رنگ روی آرامگاه کوروش، گواه این مدعا است.
در فرایند رنگرزی چهار عامل نقش اصلی را بازی میکنند که عبارتند از: مواد رنگزا، کالای رنگرزی، مواد شیمیایی کمکی و ماشینهای رنگرزی. مواد رنگزایی که در رنگرزی استفاده میشوند ممکن است منبع طبیعی یا مصنوعی داشته باشند. رنگرزی با چاپ کلاقهای، گرهای و کاتازوم سه سبک مختلف رنگرزی از لحاظ نحوه ایجاد نقوش گوناگون برروی پارچه، میباشند.
این نخ هادر مراحل شیمیایی خاص تهیه می شوند و به مرور از مصرف قابل توجهی برخوردار گردیده اند و به دلیل عدم محدودیت تولید و توان رقابت با نخهای طبیعی جای عمده ای در بازار بدست آورده اند . این نخ ها بصورت خالص و گاهی مخلوط با الیاف پنبه ای مورد استفاده قرار گرفته و از آنها نخ های با ظرافت های مختلف و ویژگی های متفاوت تهیه می شود در میان الیاف مصنوعی بیشتر نخ های پلی استر و یا مخلوط آن در اشکال قرقره و یا دوک به بازار عرضه می گردد و بصورت خیلی ظریف که به نخ جوراب معروف است جهت زیر کش کردن کارها یا دگمه دوزی بکار می روند .
نخ های پشمی در ضخامت و رنگ های مختلف تولیدمیگردند از این نخ در برجسته دوزی روی پارچه های پشمی استفاده می شود هنگام کار با این نخ ها باید کار را با دقت انجام دهید زیرا این نخ ها کش آمده باعث جمع شدن پارچه می شوند برای استفاده از این نخها از سوزن های نسبتا کوتاه و دارای سوراخ درشت استفاده کنیداین نخ ها بصورت کلاف یا بوبین در بازار یافت می شوند. نخ هایی که برای بافت فرش استفاده می شوند از این جمله هستند.
مقصود از نخ های فلزی دسته ای از نخ های فانتزی است که از فلز های براق در رنگ های طلایی و نقره ای تولید می شوند و در بازار به نخ نقره ،گلابتون ،سرمه و بلورسنت معروف هستند .نخ های گلابتون و نقره را بصورت کلاف های کوچک و گاه به شکل قرقره می توان تهیه کرد در کار گلدوزی از این نخ ها برای تزیین استفاده می شود . نخ های گلابتون و روتکس دارای مغز ابریشمی و رویه فلزی هستندنخ گلابتون ضخیم تر بوده و عمدتا برای کار دست استفاده می شود و انواع طلایی آن هم به شکل قرقره م هم به شکل کلاف تنوع زیادی دارد . اما نخ روتکس نازک بوده و به شکل قرقره ارائه می شود و برای گلدوزی ماشینی کاربرد دارد . انواعی که مغز ابریشمی نداشته و فقط فلز هستند بنام نخ نقده شناخته می شوند.